Waarom Onze Uitdaging Deze Eeuw Is Om Alles Opnieuw Uit Te Vinden
Als ik dezer dagen de wereld rondkijk, naar de toestand van ideeën, politiek en economie, is er een vraag die niet gesteld wordt. Maar het is misschien wel de meest cruciale van allemaal. Het is een even ontmoedigende als eenvoudige vraag: wat voor wereld, toekomst, planeet willen we?
"We" betekent gewoon verstandige en redelijke mensen. Je kunt die groep uitbreiden of inkrimpen zoals je wilt. Degenen onder ons die de grote projecten van beschaving en vooruitgang voorop stellen - boven en voor zaken als plezier, zelfbevrediging, winst en voordeel. Als jij tot die groep behoort, goed. Zo niet, dan denk ik dat je je misschien moet afvragen waarom niet. Maar ik dwaal af. Laten we deze vraag aanpakken - want ik denk dat het beantwoorden ervan veel eenvoudiger is dan het klinkt.
Stel je even voor dat de wereld geleid werd zoals de meest succesvolle samenlevingen. Dat is toch redelijk? Waar zouden we anders een wereld naar moeten modelleren? Stel je voor dat we hun sociale contracten en politieke economie en waarden enzovoort gewoon overnemen en uitzoomen naar de wereld.
De meest succesvolle samenlevingen ter wereld zijn niet moeilijk te onderscheiden. Ze kunnen niet duidelijker zijn. Er is één soort samenleving die beter presteert dan de rest. Niet op één manier, maar op elke denkbare manier. Niet een klein beetje, maar heel veel.
Die samenlevingen zijn natuurlijk de Europese sociaaldemocratieën. In het bijzonder de Scandinavische landen. Maar ook Duitsland, Frankrijk, Nederland - dit zijn allemaal enorm succesvolle samenlevingen. De Europese sociale democratie is zelfs zo opmerkelijk succesvol dat ik haar verhaal "het Europese wonder" noem.
Denk eens na: na de laatste wereldoorlog lag Europa in as. Het had niets. Laat me dat herhalen, want het is belangrijk. Europa had niets. Geen koloniën, geen slaven, geen grondstoffen, geen geld. En op die manier dient het als een diepgaande testcase. Waaruit bestaat welvaart eigenlijk? Hoe kon een continent dat zichzelf in de as legde, ooit weer opbloeien?
Het is slechts één mensenleven later - en Europa is in die korte tijdspanne van niets naar de hoogste levensstandaard ooit gegaan. Nu, als ik dit zeg - ik wil niet gemeen zijn, maar ik moet een beetje schelden - kijken de Amerikanen me wezenloos aan. Maar wat is sprekender dan dit verhaal? Europeanen genieten het beste leven in de geschiedenis - met ruime voorsprong. Toch hadden ze zeventig jaar geleden nog niets - alleen verwoeste steden, dorre velden en verloren generaties. Hoe is dat wonder gebeurd? Is het niet verbazingwekkend? Ben je niet nieuwsgierig? Ik was en ben dat zeker.
De reden voor het Europese wonder is de sociale democratie. Dat wil zeggen, mensen genieten - als fundamentele mensenrechten - dingen die ze nergens anders in de wereld hebben, of nooit eerder in de geschiedenis. Gezondheidszorg. Onderwijs. Vervoer. Media. Pensioen. Kinderopvang. De lijst gaat maar door. De Europeanen sloten na de oorlog een pact om elkaar deze dingen te geven, te beginnen in naties, en vervolgens in alle landen. Vandaag noemen we dat de EU, en ondanks de kritiek blijft het een feit: de EU is het meest succesvolle politieke project in de geschiedenis.
Het verschil is zelfs zo groot dat het verbazingwekkend is. De jonge Europeanen van vandaag zullen waarschijnlijk een decennium langer leven dan de jonge Amerikanen. Wat? Europeanen zijn gelukkiger, gezonder, hechter dan vrijwel iedereen: zet dat alles bij elkaar en de Europese naties blazen de rest gewoon weg.
(De tragedie van het Europese wonder is natuurlijk dat zelfs Europa er weinig van geleerd heeft, en nu het investeringsniveau heeft verlaagd, zodat zelfs Europa ver naar rechts gaat).
Dus als we moeten nadenken over wat voor soort sociaal contract we de wereld moeten geven, kiezen we natuurlijk voor sociale democratie. Tenminste als we wijs genoeg zouden zijn om het voor de hand liggende te zien. Wat zou dat echt betekenen? Zoiets als dit: dat elk leven op aarde zou genieten van wat de moderne Europeanen doen.
Bijvoorbeeld, we zouden elk kind op aarde onderwijs geven. We zouden iedereen op aarde gezondheidszorg geven. We zouden elk gezin een vangnet geven, elk mens een pensioen, vervoer openbaar maken, wereldwijde media creëren, enzovoort.
Begin je de schaal van deze visie te zien? En zie je ook hoe anders het is dan alles waar we echt veel over praten, in bijvoorbeeld de doorluchtige pagina's van de New York Times of op CNN enzovoort? Daarom zeg ik: we vragen ons niet af wat voor wereld we willen, maar dat zouden we wel moeten doen.
Om dat soort wereld te creëren, willen we gematigde niveaus van ongelijkheid. Bijvoorbeeld, in Scandinavië verdienen CEO's misschien 40 keer zoveel als de gemiddelde werknemer - terwijl ze in Amerika 400 keer zoveel verdienen als de gemiddelde persoon. Ja, echt: dat is een orde van grootte verschil. Het is niet moeilijk in te zien waarom Amerika uiteindelijk een rijke natie van blanken is geworden - de ultrarijken hebben alle winst gepakt, de middenklasse implodeerde en de arbeidersklasse werd een nieuwe arme. Wat gaat er anders gebeuren als de CEO's 400 keer zoveel verdienen als de andere werknemers... omdat die meestal een hongerloon krijgen?
Dat soort gematigde ongelijkheid zou ons een manier geven om, zoals de experts zeggen, het sociale contract te financieren. Weet je wat het gemiddelde wereldinkomen is? Het is ongeveer 10.000 dollar. Om dat te verhogen, moeten we inkomen herverdelen van de ultrarijken naar de gemiddelde persoon. Met andere woorden, landen zouden moeten afspreken om hun ultra super mega rijken te belasten, en in plaats daarvan de winsten in de maatschappij naar beneden te verdelen, over de hele wereld.
Laten we het voorbeeld nemen om elk kind op aarde onderwijs te geven. Hoe zouden we dat doen? Misschien richten we een Wereld Onderwijs Fonds op. Die taak is eenvoudig: een rekening aanhouden voor elk kind op aarde, waarop het geld staat dat nodig is voor hun onderwijs. Wie financiert het? Iedereen. De rijke landen betalen verhoudingsgewijs meer.
Je ziet hoe eenvoudig de taak is - maar hoe moeilijk het werk is. Wat zou er nodig zijn om die nieuwe wereldwijde instelling op te zetten? Hoeveel nieuwe banen en carrières zouden daarmee gemoeid zijn? Ah, maar dat is het punt, mijn vrienden. Dit is het werk dat we echt moeten doen.
Zwoegen om een enge miljardair rijker te maken, door spullen een microseconde sneller bij mensen te bezorgen? Op dit punt in de menselijke geschiedenis, kan letterlijk niets nuttelozer zijn. Het echte werk van morgen is al het bovenstaande - elk kind onderwijs geven, elke persoon een pensioen, elk gezin stabiliteit en veiligheid, elke ziekte gezondheidszorg, enzovoort. Dat is waar het in deze eeuw echt om draait bij creativiteit, verbeelding, ondernemingszin en inspanning.
Laat me een ander voorbeeld geven. Mijn sociaal contract hierboven gaat niet ver genoeg. Zelfs Europa boekt niet snel genoeg vooruitgang om de schokgolf van het imploderende kapitalisme voor te zijn. Een gebied waar we duidelijk vooruitgang moeten boeken is ecologie. Een van de grote verschuivingen die deze eeuw zal plaatsvinden is dat wij mensen de natuur persoonlijkheid zullen geven. Waarom zijn bossen, rivieren, oceanen en riffen niet ook "personen"? Hoe zit het met grote scholen vis en groepen vogels? Omdat het geen rechtspersonen zijn, wettelijk, formeel, sociaal en cultureel, is het mogelijk ze economisch uit te buiten en te misbruiken. Dus bedrijven en hedgefondsen plunderen al deze dingen voor maximale winst, ongestraft. Vandaar de klimaatcrisis. Als de planeet geen persoon is - maar Google, Inc, of Amazon, Inc... wel - wat verwacht je dan dat er gebeurt, behalve massale planetaire vernietiging?
Dus laten we ons voorstellen dat we een Globaal Planetair Agentschap oprichten. Die taak was niet alleen het vangen van stropers en zo - maar iets veel diepers: ervoor zorgen dat elk groot onderdeel van elk groot ecosysteem op aarde een persoon is. Elke gletsjer en berg moest een persoonlijkheid krijgen. Elke grote groep dieren, of zelfs elke minder belangrijke, enzovoort.
Toen de rechten van deze personen werden geschonden, konden ze doen waar bedrijven en hedgefondsen zo bedreven in zijn: procederen, zodat hun rechten werden nageleefd. Wanneer zij hun zaken wonnen, en schikkingen kregen, zouden degenen die hen schade berokkenden, letterlijk bij hen in het krijt staan. En zo zou een nieuw soort economie ontstaan.
Denk aan alles wat nodig is om ons Agentschap voor de Bescherming van de Planeet te realiseren. We zouden ecologen moeten inhuren, om precies te beslissen welke ecologische componenten personen zouden moeten zijn - deze rivier? Die gletsjer? Allemaal? Dan hebben we juristen nodig om grondwetten te wijzigen. Diplomaten om met regeringen samen te werken. En we hebben een wereldwijde controle en handhaving nodig, die meet wiens rechten worden geschonden. Ten slotte hebben we een soort investeringsambtenaren nodig - om er zeker van te zijn dat alle personen echt wettelijk beschermd worden, met echte investeringen in hen, dat al die schikkingen betaald worden, enzovoort.
Oef. Dat zijn veel - heel veel - nieuwe banen, rollen, carrières, industrieën. Maar nogmaals, dat is het punt. Dat is het werk dat we moeten doen. Werk van betekenis, met een doel, met gratie, resonantie. Werk dat de leegte van deze tijd trotseert en vervangt door dingen als liefde, waarheid, schoonheid en goedheid. Ja, echt waar. Zou je liever bovenstaand werk doen, of werken voor een miljardair? Dat is wat ik dacht.
Hier is mijn punt.
De wereld die geboren zou moeten worden - zoals Adorno ooit zei - komt er niet, juist omdat wij niet het moeilijke en mooie werk doen om ons die wereld voor te stellen en te creëren. We hebben genoegen genomen, te zachtmoedig en schuchter, met wat we denken te kunnen hebben. Wat net een iets minder dystopische variant van nu is.
Vrienden, onze uitdaging is niet om onze ziel over te geven aan de slechteriken op een iets minder gecompromitteerde manier. We moeten ons het hoogste goed dat we kunnen bedenken en voorstellen, en dan naar buiten gaan en zo'n wereld creëren. Wat is het hoogste goed dat we ons kunnen voorstellen - elk kind onderwijs geven, elk leven gezondheidszorg geven, ervoor zorgen dat elke boom naar de hemel reikt en elk klein wezen sterft in de armen van zijn geliefden, net zoals wij dat zelf willen? Het is onze taak om die wereld te creëren. Waarom? Omdat we een verantwoordelijkheid hebben, niet alleen voor ons, maar voor het leven zelf.
Herinner je je de Gouden Regel van Kant, Jezus, Gandhi en andere grote geesten? Behandel anderen zoals je zelf behandeld wilt worden. Het wordt tijd dat we die morele logica toepassen op de wereld, de planeet, de toekomst. Op de vissen, bomen, oceanen en rivieren. Op alle wezen van oorlog en armoede. Op de miljarden die nog steeds honger lijden. Op de klimaatvluchtelingen die met niets zullen achterblijven. We moeten die regel toepassen - en geen compromissen sluiten, geen genoegen nemen met het minste kwaad. Maar opnieuw het hoogste en grootste goed dat we kunnen nastreven. Wanneer zijn we dat allemaal vergeten? Vraag jij je dat ooit af? Ik wel.
Onderweg zullen we alles opnieuw moeten bedenken en uitvinden. Instellingen, economieën, maatregelen, banen, rollen, titels, sociale contracten, culturen. Zelfs onszelf. Het zal hard werken zijn. Maar het zal ook mooi en vreugdevol en onwaarschijnlijk werk zijn.
Dat is wat "groei" eigenlijk is - het idee dat we ons afvragen hoe we een betere wereld kunnen bouwen, die vraag beantwoorden op de kleine manieren die we kunnen, en dan het harde werk doen om er een te creëren. In het werken aan het hoogste goed dat we ons kunnen voorstellen, beginnen we zelf ook te rijpen en ons te ontwikkelen en te ontplooien als morele en sociale wezens - en zo groeit ons geluk en onze wijsheid en zachtheid.
De reis naar volwassenheid is altijd de uitbreiding van iemands vermogen om lief te hebben. Dat is de fundamentele uitdaging van nu. Onze liefdescapaciteit uitbreiden. En liefde is natuurlijk nooit genoegen nemen met het minste kwaad - maar het trotseren ervan, om het hoogste goed na te streven.
vrij naar Umair Haque
Januari 2023