Overheid Met Het Volk
De rigide polarisatie die onze samenlevingen in zijn greep heeft en het vertrouwen in elkaar en in bestuursinstellingen heeft uitgehold, voedt de aantrekkingskracht van autoritaire machthebbers. Als volkstribunen beloven ze de wet te bepalen (in plaats van zich erdoor te laten beperken) en orde op zaken te stellen, niet door verdeeldheid te overbruggen, maar door zondebokken aan te wijzen en politieke tegenstanders te vervolgen die zich niet conformeren aan hun ideologische en culturele wereldbeeld.
Het alternatief voor deze koers van een illiberale democratie is precies het tegenovergestelde: burgers direct betrekken bij het bestuur via onpartijdige platforms die beraadslaging, onderhandeling en compromis aanmoedigen en mogelijk maken, om consensus te bereiken over verdeeldheid heen. Terwijl de politiek op nationaal niveau de andere kant op beweegt, wint deze aanpak van participatie zonder populisme van onderop aan populariteit.
De embryonale vormen van deze volgende stap in democratische innovatie, zoals burgervergaderingen of virtuele platforms om het publiek samen te brengen en op grote schaal te luisteren, waren tot nu toe vooral adviserend voor de machthebbers, zonder enige garantie dat de inbreng van burgers een bindende impact zal hebben op wetgeving of beleidsvorming. Dat begint te veranderen.
Het onlangs opgerichte online platform Engaged California komt een stap dichter bij een overheid "met" de bevolking in plaats van alleen "voor" de bevolking, zoals de voormalige Taiwanese minister van Digitale Zaken Audrey Tang het uitdrukt. Het is een drieledig instrument dat beleidsmakers en bestuurders in staat stelt om op grote schaal te luisteren naar gewone burgers buiten verkiezingscycli en hen vervolgens verplicht om te reageren op de inbreng die ze proactief hebben gevraagd. Het nodigt burgers uit om hun zorgen en voorstellen doorlopend rechtstreeks te uiten, en het is een platform voor Californiërs uit alle lagen van de bevolking om met elkaar in contact te komen en een gemeenschappelijke basis te vinden.
Onlangs heeft de Paris Citizens’ Assembly – een permanent orgaan dat in 2021 werd geïnstitutionaliseerd als onderdeel van het stadsbestuur – een nieuwe manier van nauwe samenwerking met de overheid geïntroduceerd, zodat de stem van de burgers niet alleen wordt gehoord, maar ook serieus wordt genomen. De Assembly brengt op roulerende basis 100 inwoners van Parijs, die door loting worden aangewezen, een jaar lang bijeen in werkgroepen, die worden begeleid door deskundig advies, weloverwogen beleidskeuzes over urgente kwesties en aanbevelingen doen aan de gekozen raad.
Tijdens de zitting van 2023-2024, die zich richtte op dakloosheid en het vergroenen van de straten, werkten burgers, politici van verschillende fracties en ambtenaren samen aan het opstellen van een zogenaamde "Burgerwet", die voor het eerst door de gemeenteraad werd aangenomen.
Claudia Chwalisz, hoofd van DemocracyNext, heeft de belangrijkste elementen van dit innovatieve proces uiteengezet die het tot een model maken voor anderen elders:
"Implementatie moet vanaf het begin worden overwogen, niet als een bijzaak. De vorm van de definitieve aanbevelingen, het proces voor de definitieve goedkeuring en de tijd die nodig is om ervoor te zorgen dat dit onderdeel van het proces niet wordt verwaarloosd, moeten in de vroege ontwerpfasen van de vergadering worden overwogen. Toegewijde tijd en middelen voor het omzetten van aanbevelingen in wetgeving zijn ook cruciaal voor een succesvolle implementatie. Het samenbrengen van burgers, politici en ambtenaren in de laatste fasen kan helpen de kloof tussen aanbevelingen en actie te overbruggen. Hoewel het gebruikelijker is dat burgervergaderingen aanbevelingen opstellen die ze vervolgens overhandigen aan gekozen functionarissen en ambtenaren, die deze beoordelen en vervolgens reageren op de burgervergadering, demonstreert het Parijse model een andere manier. Collaboratieve workshops waarbij consensus tussen de drie actoren nodig is, voegen meer tijd toe aan het proces, maar zorgen ervoor dat er een hoge mate van consensus is over het uiteindelijke resultaat en verminderen de tijd die nodig zou zijn geweest voor ambtenaren om de aanbevelingen van de burgervergadering te beoordelen en erop te reageren. Formele institutionele integratie van burgervergaderingen door middel van wettelijke maatregelen kan helpen garanderen dat hun aanbevelingen serieus worden genomen en verzekert de continuïteit van de vergadering, ongeacht wisselingen in de regering. De burgervergadering is een onderdeel geworden van de democratische architectuur van Parijs, net als andere permanente burgervergaderingen elders. Terwijl eenmalige vergaderingen doorgaans afhankelijk zijn van de politieke wil op een bepaald moment en het risico lopen gepolitiseerd te raken - d.w.z. geassocieerd te worden met de partij die de eerste vergadering aanvankelijk heeft gelanceerd - helpt een geïnstitutionaliseerde burgervergadering, verankerd in beleid en politieke besluitvorming, de basis te leggen voor een nieuwe instelling die kan voortbestaan. Het is ook belangrijk dat er gedurende het hele proces regelmatig overleg is met alle politieke partijen en belanghebbenden. Dit helpt bij het opbouwen van steun tussen partijen voor de uiteindelijke aanbevelingen, evenals duurzamere steun voorhet blijvende karakter van de permanente burgervergadering.”
Burgers zijn geen politici. Meestal zijn ze geen activisten of beleidsmakers. Het zijn drukbezette mensen met levens, gezinnen en werk die om hun aandacht strijden. Als hen gevraagd wordt de tijd en toewijding te nemen om deel te nemen aan het bestuur van hun gemeenschappen, moet dat de moeite waard zijn.
Als diepere betrokkenheid van burgers bij het bestuur een serieus alternatief moet zijn voor ineffectieve vertegenwoordiging of het overdragen van macht aan sterke mannen die beloven alles op te lossen, moet het proces resultaten opleveren die ertoe doen. Anders zal participatie worden beschouwd als een performatieve truc die geen verschil maakt, en een nog cynischer en berustender politiek voedt, die de meest vruchtbare bodem vormt voor de plannen van demagogen of despoten, groot en klein.
Door Nathan Gardels, hoofdredacteur van Noema ~ vrije vertaling