De Leugens Die Rusland Zichzelf Vertelt

De Propagandisten Van Het Land Richten Zich Op Het Westen, Maar Misleiden Ook Het Kremlin door op in Politiek

Vrij naar Thomas Rid, 30 september 2024


Een Russische vlag wappert voor het Kremlin, Moskou, februari 2019, Maxim Shemetov / Reuters

Begin september kwam het beruchte Russische desinformatieproject Doppelganger opnieuw in het nieuws. Doppelganger, een plan om nepartikelen, video's en peilingen te verspreiden over polariserende politieke en culturele kwesties in de Verenigde Staten, maar ook in Frankrijk, Duitsland en Oekraïne, werd voor het eerst ontmaskerd in 2022 en breed uitgemeten in de westerse pers. Het project kloonde websites van hele nieuwsorganisaties, compleet met logo's en de namen van echte journalisten, en plantte zijn eigen nepverhalen, memes en cartoons, waarmee het gewone internetgebruikers naar de sites lokte via berichten op sociale media, vaak geautomatiseerde.

Techbedrijven en onderzoekslaboratoria hadden zorgvuldig enkele van Doppelgangers online voetafdrukken getraceerd, gedocumenteerd en vaak verwijderd, en zelfs het particuliere Moskouse bedrijf dat grotendeels verantwoordelijk was voor de campagnes blootgelegd: het Social Design Agency. Maar de desinformatiecampagnes bleven aanhouden en op 4 september kondigde het Amerikaanse ministerie van Justitie aan dat het 32 internetdomeinen achter de Doppelganger-campagne in beslag had genomen, en publiceerde het een ongekende FBI-verklaring van 277 pagina's, met daarin 190 pagina's aan interne SDA-documenten die waarschijnlijk afkomstig waren van Amerikaanse spionnen. Twaalf dagen later meldde het Duitse dagblad Süddeutsche Zeitung dat het eind augustus van een anonieme bron grote hoeveelheden authentieke interne SDA-documenten had ontvangen. Een dag voordat de FBI zijn verklaring en de bijbehorende bestanden vrijgaf, waarvan sommige overlappten met de gelekte bestanden, vroeg Süddeutsche Zeitung mij om commentaar te geven op het lek voor hun onderzoek, omdat ik bijna tien jaar onderzoek heb gedaan en heb geschreven over desinformatie en politieke oorlogsvoering. Ik vroeg of de bron mij de volledige 2,4 gigabyte aan gelekte SDA-documenten wilde geven, en de bron ging akkoord.

Tot deze recente onthullingen, die meer dan 3000 individuele bestanden omvatten, konden waarnemers vooral speculeren over de doelen, specifieke methoden en vakmanschap, en bureaucratische procedures die hedendaagse Russische desinformatiecampagnes aansturen. De FBI-verklaring en het Europese medialek boden iets ongekends: een blik op de planning van een van de meest beruchte desinformatiecampagnes in het tijdperk na de Koude Oorlog. Desinformatie-exploitanten die misbruik maakten van internet om propaganda te verspreiden onder goedgelovige gebruikers, waren sinds ten minste 2015 een grote zorg, toen de inspanningen van een trollenfabriek in Sint-Petersburg, bekend als het Internet Research Agency, om latente conflicten aan te wakkeren, in de pers werden onthuld en de Russische militaire inlichtingendienst creatieve desinformatieoperaties uitvoerde om zich te bemoeien met de Amerikaanse presidentsverkiezingen van 2016.

Toch waren er nog nooit zoveel interne documenten gelekt van een grote desinformatiespeler. Het onlangs openbaar gemaakte materiaal bevat projectplannen, voorstellen, budgetten, dagelijkse outputdoelstellingen, prestatie-indicatoren en quota, voortgangsrapporten, effectiviteitsmetingen, privé-e-mails van desinformatie-agenten aan overheidsfunctionarissen, de notulen van vergaderingen die door de toezichthouders van de Zevende-dags Adventisten in het Kremlin werden gehouden, honderden mediamonitoringrapporten uit doellanden, duizenden gearchiveerde nepverhalen, ideeën voor meer nepverhalen en zelfs een spetterende promotievideo die het had voorbereid voor de Russische presidentiële administratie. Cruciaal is dat het lek niet alleen definitieve documenten bevat, maar ook werkt in alle stadia van de voortgang. Het gedetailleerde operationele inzicht dat dergelijke documenten bieden, is meestal pas tientallen jaren na afloop van de operaties mogelijk, wanneer vrijgegeven voorstellen en memo's opduiken in inlichtingenarchieven of wanneer ex-operators memoires schrijven.

De informatie onthulde niet alleen tactische inzichten, maar ook diepere inzichten - inzichten die waarnemers niet hadden verwacht en die tot op heden nog niet goed zijn begrepen door inlichtingenanalisten en onderzoeksjournalisten. Een nauwkeurige analyse van de gelekte bestanden suggereert dat hoewel Rusland nieuwe technologische methoden gebruikt om desinformatie te verspreiden, veel van de kernmethoden en doelen van het land bekend zijn uit de Koude Oorlog. Ze laten zien hoe de pogingen van de SDA om het westerse publiek te misleiden de eigen leiding van het bedrijf - en de Russische regering - wellicht hebben misleid over de effectiviteit van de Doppelganger-campagnes. En misschien wel het belangrijkste is dat de documenten onthullen dat de Doppelganger-campagnevoerders de grootste impuls kregen van de eigen angstige berichtgeving van het Westen over het project. Die onthulling laat op zijn beurt zien dat degenen die desinformatie willen bestrijden, of die nu uit Rusland of ergens anders komt, heel anders moeten gaan nadenken over hoe ze campagnes kunnen tegengaan.

SOCIALE KLIMMER

Het misleidingswerk van de SDA kwam voor het eerst aan het licht in 2022, waarschijnlijk vrijwel direct nadat Doppelganger van de grond kwam. In april van dat jaar maakte Meta, het moederbedrijf van Facebook en Instagram, in een kwartaalrapport bekend dat het "een netwerk van ongeveer 200 accounts die vanuit Rusland werden beheerd" van zijn platforms had verwijderd. In augustus 2022 onthulden Duitse onderzoeksjournalisten dat ze vervalsingen van ongeveer 30 nieuwssites hadden ontdekt, waaronder veel van de grootste mediakanalen van het land - Frankfurter Allgemeine, Der Spiegel en Bild - maar ook de Britse Daily Mail en de Franse 20 Minutes. De sites hadden misleidende URL's zoals www-dailymail-co-uk.dailymail.top. Uit de onlangs gelekte documenten blijkt dat de SDA tussen half mei en half juli 2022 bijvoorbeeld 3.161 reacties op sociale media heeft geplaatst waarin zijn Bild-vervalsingen werden gepromoot en 3.277 links naar zijn Daily Mail-vervalsingen.

Volgens de Russische federale belastingdienst werd de SDA in december 2017 opgericht als bedrijf, met het hoofdkantoor op zeven minuten lopen van het Kremlin. Uit de gelekte documenten blijkt dat het in 2024 een personeelsbestand van meer dan 100 had, waaronder 18 beheerders op het hoofdkantoor, acht schrijvers en redacteuren, een persbewakingsteam van 12, een social media-bewakingsteam van 20, zeven vertalers, drie meme- en cartoonartiesten, vier videoproducenten en een aantal externe medewerkers. Voor een deel van het technische werk dat in Doppelganger ging, werkte het samen met een zustercontractant, Struktura, opgericht door dezelfde oprichter. Op haar website vermeldt de SDA ongeveer een dozijn overheidsklanten, waaronder de Russische wetgevende macht en het Russische ministerie van Binnenlandse Zaken, maar niet de Russische presidentiële administratie, die waarschijnlijk de belangrijkste sponsor van het bedrijf is. Het Kremlin hield toezicht op de SDA en de Russische president Vladimir Poetin werd minstens één keer persoonlijk geïnformeerd over het werk van de startup.

Nadat het initiatief werd onthuld, en Doppelganger werd genoemd door Alexandre Alaphilippe van het EU DisinfoLab, een op Europa gerichte onderzoeksorganisatie die desinformatie bestudeert, werd het al snel een van de meest uitgebreid besproken desinformatiecampagnes in de geschiedenis. Sinds 2022 hebben kranten, onderzoekers en de Franse, Duitse en Amerikaanse regeringen grote inspanningen geleverd om nieuwe details over de geheime campagnes bloot te leggen. De Beierse inlichtingendienst kreeg bijvoorbeeld toegang tot een aantal interne statistieken van de SDA en ontdekte dat de campagnes van Doppelganger na oktober 2023 toenamen.

Alleen al van november 2023 tot en met augustus 2024 produceerde Doppelganger ruim 700 nepwebsites, waardoor het project een van de grootste bekende desinformatiefabrieken van Rusland is. Meta heeft minstens acht keer updates gegeven over de pogingen van Doppelganger om zijn platforms te infiltreren. In mei 2024 schopte OpenAI Doppelganger van ChatGPT door accounts uit te schakelen die het aan het bedrijf in Moskou kon koppelen. Deze zomer onthulden wetgevers in het Amerikaanse Congres dat ze zich zorgen maakten dat Russische desinformatie-operatoren met succes praatpunten hadden geïnjecteerd in verklaringen van leden van het Congres.

FAKE AND BAKE

Alle gelekte bestanden moeten met voorzichtigheid worden benaderd. Wanneer gestolen of gehackte bestanden worden gelekt, kan ten minste een klein aantal van de documenten zelf nep zijn, hoewel andere recente Russische lekken, zoals de onthulling in 2016 van de persoonlijke e-mails van Hillary Clinton-campagneleider John Podesta aan WikiLeaks, uiteindelijk volledig authentiek bleken. Maar niet alle lekken zijn gelijk. Na de onlangs vrijgegeven documenten zorgvuldig te hebben onderzocht, hebben de huidige FBI-contraspionageonderzoekers, de Europese journalisten die de bestanden hebben onderzocht en ik allemaal akkoord gaan dat ze authentiek zijn.

Een nauwkeurige lezing van deze gelekte documenten, evenals van de verklaring van de FBI van september, onthult ten eerste hoe centraal vervalsing staat in de desinformatiestrategie van Rusland. Verzinsels en verkeerde voorstellingen van zaken - documenten vervalsen, brieven namaken, bronnen verzinnen, valse identiteiten creëren, frontorganisaties verzinnen en het publiek misleiden - waren een eeuw lang een prominent onderdeel van de politieke oorlogsvoering van de Sovjet-Unie. De Doppelganger-documenten onthullen in hoeverre Russische politieke actoren nog steeds vertrouwen op hulpmiddelen van zogenaamde actieve Sovjetmaatregelen, zij het gesteund door nieuwe technologieën en met nieuwe namen. De documentendump bevatte het oorspronkelijke conceptplan van de SDA voor Doppelganger. Het draaide er niet om: "We hebben een aparte afdeling voor vervalsingen nodig - een fabriek!"

Een marketingbureau zou natuurlijk een pakkende term willen bedenken om een oud idee te beschrijven, dus de nepstartup noemde zijn product "augmented reality". De daaropvolgende voorstellen van de SDA aan potentiële financiers beschreven de "multiformat" "tools" en "creatieve middelen" die het bedrijf zou gebruiken om doelgroepen verkeerd te informeren en "emotionele reacties" uit te lokken. Bovenaan de prioriteitenlijst stonden nepvideo's en -documenten, verzinsels van telefoongesprekken en screenshots van verzonnen chats die waren geformatteerd in de stijl van gangbare instant messaging-platforms.

Het bedrijf zou ook "nep- en echte" citaten van influencers versterken, evenals "nepinterviews en verzonnen lekken van audioberichten uit privéchats." Een van de voorstellen beschreef hoe de SDA dergelijke vervalsingen zou voorbereiden door screenshots te maken en echte documenten en correspondentie te wijzigen. Een op Oekraïne gericht voorstel suggereerde dat dergelijke vervalsingen wekelijks zouden worden vrijgegeven.

VALSE RETOUREN

De documenten onthullen ook dat de SDA niet alleen haar doelwitten heeft misleid, maar ook zichzelf. Historici van actieve maatregelen hebben beschreven hoe de Sovjet-Unie gebruikmaakte van bestaande fricties, conflicten en tegenstrijdigheden in de samenlevingen die ze als doelwit hadden, en de SDA probeerde hetzelfde te doen met Doppelganger. De onlangs openbaar gemaakte documenten illustreren dat de SDA haar invloedsinspanningen begint met het onderzoeken van het landschap van organische frictiepunten en echte frustraties binnen haar doelsamenlevingen. Maar zo'n methode brengt een gevaarlijk risico met zich mee voor desinformatie-operatoren. Omdat hun doel is om trends te versnellen die al vorderen, is er geen definitieve manier voor hen om te weten hoeveel hun eigen interventies hebben bijgedragen aan het aanjagen van deze trends.

Het is daarom gemakkelijk voor desinformatieverkopers om zichzelf en hun financiers ervan te overtuigen dat ze effectiever zijn dan ze in werkelijkheid zijn - en de documenten laten zien dat de SDA precies dat deed. Het bedrijf hield uitgebreide gegevens bij om te proberen zijn impact te bewijzen, door elke Facebook-, Instagram-, Twitter- of Telegram-reactie te registreren die het plaatste als reactie op authentieke reacties op sociale media - honderdduizenden daarvan in spreadsheets die vaak tienduizenden rijen lang waren. Een systematische neiging om het potentieel en de werkelijke impact ervan te overdrijven, komt naar voren in de klantrapporten. Een document uit december 2022 identificeerde bijvoorbeeld ambitieuze prestatie-indicatoren voor een desinformatiecampagne van de SDA in Duitsland, waaronder het stimuleren van de groei van de rechtse populistische partij Alternative für Deutschland, het zaaien van "angst voor de toekomst" onder het Duitse publiek en het "polariseren" van de Duitse samenleving. Een projectvoorstel voor het Amerikaanse onderdeel van Doppelganger was nog uitgebreider. De expliciet gestelde doelen waren om "de overwinning van een Republikeinse kandidaat veilig te stellen" bij de presidentsverkiezingen van 2024, om het aantal Amerikaanse burgers dat aan opiniepeilers vertelde dat ze geloofden dat de oorlog in Oekraïne zo snel mogelijk moest eindigen met ten minste tien procent te verhogen en om de goedkeuringsscore van de Amerikaanse president Joe Biden met ten minste tien procent te verlagen.

Het bedrijf gaf niet gedetailleerd aan hoe zulke ingrijpende verschuivingen in de publieke opinie konden worden bereikt. Maar ongeveer 18 maanden nadat de SDA haar ambitieuze voorstel voor Duitsland had voorbereid en haar desinformatiecampagne daar had opgevoerd, en nadat extreemrechtse partijen het goed hadden gedaan bij de verkiezingen voor het Europees Parlement in juni 2024, nam de SDA in een intern rapport de eer op zich voor de electorale verschuivingen. De SDA beweerde dat haar inspanningen "serieuze successen" hadden opgeleverd in het vergroten van "het aantal mensen dat op rechts en traditionalisten stemde" en de politieke aantrekkingskracht van links hadden gedempt. De SDA leverde geen enkel feitelijk bewijs dat haar eigen campagnes verschuivingen in haar doelmaatschappijen hadden veroorzaakt.

Het belangrijkste doel van de SDA was om Russische bureaucraten te beïnvloeden, niet burgers in vijandige landen.

In werkelijkheid heeft Doppelganger volgens het onderzoek van de Beierse inlichtingendienst tussen november 2023 en augustus 2024 iets meer dan 800.000 views behaald op zijn 700 nepwebsites in al zijn campagnes in alle doellanden. Internetgebruikers in Frankrijk en Duitsland waren goed voor meer dan 60 procent van deze views, en de nepwebsites van de SDA die op Amerikanen gericht waren, kregen minder dan 180.000 klikken. Mijn eigen analyse van de onlangs gelekte documenten laat zien dat hoewel ze niet minder dan 24.375 links naar nep-Bild-artikelen en 7.111 Daily Mail-verhalen bevatten, de overgrote meerderheid van deze URL's weinig tot geen interactie kreeg. (Het lek bevat geen vergelijkbare gegevens voor Amerikaanse media.) De grote persaandacht die Doppelganger kreeg, met name in Duitsland en de Verenigde Staten, betekent dat waarschijnlijk veel meer mensen de secundaire berichtgeving over de onthulde vervalsingscampagnes lezen dan ooit de primaire desinformatie hebben bekeken.

De leidinggevenden, schrijvers en artiesten van de SDA hebben natuurlijk hun eigen interne propaganda misschien niet geloofd. De belangrijkste doelgroep van desinformatie-exploitanten zijn altijd hun financiers en hun eigen regeringen geweest. Zo is de bureaucratische logica van grootschalige, langetermijn-desinformatie-inspanningen: ze hebben de neiging om uiteindelijk zelfs de organisatoren ervan te overtuigen dat aspecten van hun leugens waar zijn, en zo worden ze een vorm van geïnstitutionaliseerde samenzweringstheorie.

Het belangrijkste doel van de SDA was niet om burgers in vijandige landen te beïnvloeden, maar om Russische bureaucraten ervan te overtuigen dat het bedrijf effectief was om het volgende contract binnen te halen of een budget te vernieuwen. De beweringen van de SDA werden echter niet beoordeeld door nuchtere bestuurders met een oog voor de winst, noch door panels van op bewijs gebaseerde peer reviewers. Ze werden gelezen en geïnterpreteerd door Russische functionarissen en inlichtingenofficieren die waarschijnlijk niet begrepen hoe de publieke opinie in open samenlevingen daadwerkelijk wordt gevormd. Desinformatie-ondernemers en autocratische bureaucraten, althans in Rusland, versterken elkaars samenzweringstheorieën al minstens een eeuw lang.

DUBBELE BLOOTSTELLING

De SDA had echter één empirische manier om zijn impact te meten: zijn eigen blootstelling. Tijdens zijn Doppelganger-campagnes volgde, verzamelde, vertaalde en vatte de SDA zorgvuldig de onderzoeken van zijn werk bij die werden uitgevoerd door buitenlandse overheden, media en socialemediabedrijven. In een ongedateerd intern rapport dat werd herdrukt in de eedverklaring van de FBI, pochte de SDA dat "landen in het 'collectieve Westen' zich ernstig zorgen maken over de effectiviteit van het project." Als bewijs citeerde het onderzoeken door grote technologiebedrijven, overheidsafdelingen en denktanks. In een gelekt spreadsheet pochte het over het aantal nieuwsartikelen dat westerse media schreven over Doppelgangers "destructieve impact op de publieke opinie", waarbij 163 van dergelijke verhalen werden geregistreerd. De SDA produceerde zelfs Russische vertalingen van fragmenten van deze overheids- en mediaonderzoeken; het was zo trots op de berichtgeving in Der Spiegel dat het een Russischtalig Spiegel Politics-logo creëerde om toe te voegen aan het ongedateerde rapport dat de FBI openbaarde. In feite vond de SDA het zo leuk om te worden ontmaskerd als de Doppelganger-superschurk dat het de naam Doppelganger, in het Engels, in zijn interne documenten aannam.

In datzelfde rapport werd beweerd dat het Duitse ministerie van Buitenlandse Zaken en het ministerie van Binnenlandse Zaken, het Franse secretariaat-generaal voor Defensie en Nationale Veiligheid, een niet nader genoemde Israëlische veiligheidsdienst en het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken allemaal "betrokken waren bij de poging om onze verhalen te ontkrachten sinds september 2022". Deze datum is relevant. Het laat zien dat de SDA waarschijnlijk aan zijn financiers vertelde dat het bedrijf bij naam was ontmaskerd bijna sinds de lancering van zijn vlaggenschip-project.

Een glad geproduceerde interne marketingvideo begint met opschepperij dat het project door de Franse inlichtingendienst was onthuld. In een afzonderlijk intern rapport van oktober 2023 verklaarde de SDA trots dat "het werk van het project in de doellanden is opgemerkt en als een bedreiging is herkend". Het bedrijf noemde vervolgens "de publicatie van een aantal journalistieke en industriële onderzoeken naar Russische desinformatiecampagnes" als Doppelgangers belangrijkste succesmaatstaf, met name onderzoeken door Meta en The Washington Post.

Kortom, de SDA bleef geen campagnes voeren en ontving geen financiering, ondanks dat ze herhaaldelijk werd ontmaskerd. Het kon campagnes blijven voeren juist omdat zijn werk door zijn tegenstanders werd blootgelegd.

De recente openbaarmakingen van documenten, en met name de informatie over hoe de SDA zijn eigen impact inschatte, bevatten krachtige lessen voor hoe desinformatie moet worden tegengegaan. Democratieën moeten buitenlandse invloedsoperaties krachtig tegengaan, omdat lekken en vervalsingen inderdaad de verdeeldheid kunnen vergroten en open samenlevingen kunnen verzwakken. En de documenten onthullen dat inspanningen van socialemediabedrijven om desinformatie te identificeren en te verwijderen werken. Meta's waakzame interne inlichtingenteams en meedogenloze verwijderingen hebben het algehele bereik van het project afgezwakt: nadat Meta Doppelganger-geassocieerde accounts op Facebook en Instagram bleef sluiten, lijkt de SDA zijn inspanningen om desinformatie op Meta's platforms te zaaien te hebben teruggeschroefd, hoewel er nog steeds sprake is van misbruik. Een door de FBI openbaar gemaakt SDA-projectvoorstel stelde dat X, voorheen bekend als Twitter, "het enige massaplatform was geworden dat momenteel kon worden gebruikt" in de Verenigde Staten.

Over het algemeen zijn mediakanalen ook voorzichtig geweest in hun berichtgeving over desinformatie. Vergeleken met de meesterlijke actieve maatregeleenheden van de KGB uit de Koude Oorlog, investeren de hedendaagse desinformatiecontractanten van Moskou geen hard werk om journalisten te misleiden om hun vervalste documenten als echt af te schilderen. In plaats daarvan klonen ze gewoon hele websites van mediakanalen, onhandig, en smokkelen ze opmerkelijk slecht geschreven nepartikelen onder de naam van echte journalisten. Dit suggereert dat Russische desinformatiebedrijven uit de 21e eeuw erkennen dat het beste wat ze nu kunnen doen is om sommige gebruikers van sociale media te misleiden, maar dat ze strenge journalisten niet langer succesvol kunnen misleiden om hun propaganda te versterken. Mediaorganisaties moeten waakzaam blijven, aangezien deze waakzaamheid de ambities van desinformatieverstrekkers inperkt.

Maar de onlangs vrijgegeven documenten suggereren ook een gebrek in de berichtgeving van democratieën over desinformatiecampagnes. Zelfs nauwkeurige berichtgeving over desinformatie kan, als deze te geagiteerd en luid wordt, de groei van desinformatiebedrijven stimuleren door hen vermeend bewijs van hun impact te verschaffen. Het blootleggen van digitale desinformatieproducten is een eigen industrie geworden. Tientallen non-profitorganisaties en commerciële organisaties richten zich nu op de jacht naar het volgende invloedrijke netwerk om met zoveel mogelijk tamtam bloot te leggen, hoe onbeduidend de desinformatieprojecten ook mogen zijn. Het rapporteren over de digitale voetafdrukken van een desinformatiecampagne is waardevol voor journalisten, influencers en natuurlijk internetgebruikers. Maar dergelijke oppervlakkige downstream-blootstelling schrikt tegenstanders niet langer af. Het helpt hen zelfs om meer financiering te krijgen.

SLECHTE PUBLICITEIT

De documenten roepen daarom een cruciale vraag op: wanneer werkt blootstelling tegen tegenstanders en wanneer werkt het voor hen? Wanneer is zonlicht het beste ontsmettingsmiddel en wanneer helpt het onkruid groeien? De openbaar gemaakte en gelekte documenten die deze analyse mogelijk maakten, zijn natuurlijk ook een vorm van blootstelling, maar dan van een andere soort. Het zou upstream-blootstelling kunnen worden genoemd. De documenten onthullen niet alleen de uitkomsten van desinformatiecampagnes, maar ook de input: de voorstellen, de interne beoordelingen en evaluaties, het vakmanschap, de technologische methoden, de identiteit van de contractanten die de projecten uitvoeren en de financiers en politici achter die contractanten.

Het publiceren van upstream-informatie heeft een krachtiger positief effect. Dergelijke upstream-blootstelling kan zelfs technische verwijderingen en platformtegenmaatregelen mogelijk maken, bijvoorbeeld wanneer een overheid kwaadaardige infrastructuur onthult aan particuliere entiteiten die vervolgens de kwaadwillenden kunnen beteugelen. Om het bot te stellen: je kunt niet opscheppen tegen de mensen die je geld geven dat hun namen zijn gedoxxed, hun speeltje is kapotgemaakt en dat er sancties tegen hen zijn opgelegd.

Pogingen om upstream-informatie over desinformatiecampagnes bloot te leggen, zijn de afgelopen tien jaar een steeds geavanceerder onderdeel geworden van de contraspionageacties van de inlichtingenalliantie Five Eyes, bestaande uit Australische, Canadese, Nieuw-Zeelandse, Britse en Amerikaanse inlichtingendiensten. Met name het Amerikaanse ministerie van Justitie heeft een reeks strafrechtelijke aanklachten ingediend tegen buitenlandse geheime operatoren, waarbij het ministerie van Financiën vaak ook sancties oplegt. Het vertrouwen van technologiebedrijven, journalisten en de bredere onderzoeksgemeenschap is een cruciaal bezit in deze inspanningen, en Amerikaanse spionagediensten moeten zich blijven onthouden van het verspreiden van vervalste inhoud naar welk doelwit dan ook.

De onlangs openbaar gemaakte documenten tonen aan dat het rapporteren over alledaagse beïnvloedingsoperaties met een verwaarloosbaar of geen effect - of zelfs het overdrijven van dat effect - desinformatieagenten eenvoudigweg helpt om overtuigender marketingmateriaal te genereren. In plaats daarvan moeten overheden, bedrijven, onderzoeksorganisaties en media die desinformatie willen tegengaan, zich scherper richten op inspanningen die zich vertalen in tastbare gevolgen voor de daders: infrastructuur en accounts van socialemediaplatforms verwijderen en hun herintrede verbieden, evenals desinformatieondernemers persoonlijk blootstellen, hen sancties opleggen en hen aanklagen. Als de SDA-documenten niet door westerse inlichtingendiensten aan de pers waren gelekt, hadden ze dat wel moeten doen.